1 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Obchodzone corocznie święto, jest hołdem oddawanym żołnierzom podziemia niepodległościowego, którzy po II wojnie światowej walczyli przeciwko narzuconemu przez Związek Radziecki reżimowi komunistycznemu w Polsce. Ustanowione w 2011 roku święto ma na celu upamiętnienie ich heroizmu, poświęcenia oraz tragicznych losów.
Data 1 marca została wybrana nieprzypadkowo. To właśnie tego dnia w 1951 roku w warszawskim więzieniu mokotowskim komuniści wykonali wyrok śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego organizacji Wolność i Niezawisłość (WiN): jej przywódcy ppłk. Łukaszu Cieplińskim oraz jego najbliższych współpracownikach: Adamie Lazarowiczu, Mieczysławie Kawalcu, Józefie Rzepce, Franciszku Błażeju, Józefie Batorym i Karolu Chmielu. Ich ciała komuniści zakopali w nieznanym miejscu. Był to symboliczny moment, który stał się jednym z najbardziej dramatycznych epizodów walki podziemia niepodległościowego przeciwko sowieckiej dominacji.
Żołnierze Wyklęci to bojownicy, którzy po zakończeniu II wojny światowej nie pogodzili się z nowym porządkiem politycznym narzuconym przez ZSRR i podjęli walkę o wolność oraz suwerenność Polski. Działali w różnych organizacjach, takich jak Armia Krajowa (AK), Narodowe Siły Zbrojne (NSZ) czy Wolność i Niezawisłość (WiN). W obliczu represji ze strony aparatu bezpieczeństwa komunistycznej Polski wielu z nich kontynuowało walkę w konspiracji.
Generał Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek” w swoim ostatnim rozkazie do oficerów i żołnierzy Armii Krajowej wskazał: Daję wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości państwa polskiego i ochrony ludności polskiej przed zagładą.
Władza komunistyczna rozprawiała się bezwzględnie z antykomunistycznym powstaniem. Rozpoczęły się szykanowania żołnierzy niezłomnych, prześladowania, więzienia, tortury, pokazowe procesy, w których zapadały bardzo często wyroki śmierci. Rodziny nie znały zwykle miejsca, gdzie pochowano ich bliskich. W czasach „ludowej” Polski nie wolno było o nich mówić. Pohańbiono ich po śmierci, kiedy ich ciała grzebano pod osłoną nocy na obrzeżach cmentarzy albo na podwórkach ubeckich katowni. W tym samym czasie stawiano pomniki „wyzwolicielom" z Armii Czerwonej. Niezłomni zostali skazani przez komunistów na zapomnienie. Nie wystarczyła fizyczna likwidacja, komuniści niszczyli i wyszydzali pamięć o nich. Szykanowane były również ich rodziny. Po 1989 roku zabrakło dla nich miejsca w narodowym panteonie bohaterów. Dopiero w 2011 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.
Wśród najbardziej znanych postaci związanych z antykomunistycznym podziemiem można wymienić m.in.:
-
Rotmistrza Witolda Pileckiego– bohatera walki z Niemcami, ochotnika do Auschwitz, zamordowanego przez komunistów w 1948 roku,
-
Majora Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”– dowódcę 5. Wileńskiej Brygady AK,
-
Danutę Siedzikównę „Inkę”– sanitariuszkę AK, zamordowaną w 1946 roku w wieku 17 lat,
-
Józefa Franczaka „Lalka”– ostatniego żołnierza podziemia, który zginął w 1963 roku.
Przez dekady Żołnierze Wyklęci byli skazani na zapomnienie, a ich walka była fałszowana przez komunistyczną propagandę. Dziś ich losy są przywracane narodowej pamięci, a ich postawa stanowi inspirację dla współczesnych patriotów.
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych to nie tylko moment refleksji nad trudną historią Polski, ale także okazja do oddania czci tym, którzy do końca walczyli o wolność swojej Ojczyzny.
Żołnierze Wyklęci to temat, który pojawia się zarówno w filmach, jak i w literaturze. Warto dziś lub w najbliższych dniach przypomnieć sobie historię tych Bohaterów. Poniżej wskazujemy kilka tytułów filmowych, do których warto sięgnąć:
-
Historia Roja (2016, reż. Jerzy Zalewski) – pierwszy fabularny film poświęcony Żołnierzom Wyklętym. Opowiada historię Mieczysława "Roja" Dziemieszkiewicza, dowódcy oddziału walczącego z komunistami.
-
Wyklęty (2017, reż. Konrad Łęcki) – inspirowany losami Józefa Franczaka „Lalka”, ostatniego Żołnierza Wyklętego, który zginął w walce z komunistycznymi służbami w 1963 roku
-
Inka 1946 (2015, reż. Natalia Koryncka-Gruz) – film o Danucie Siedzikównie „Ince”, młodej sanitariuszce AK, która została skazana na śmierć przez władze komunistyczne.
-
Zerwany kłos (2017, reż. Witold Ludwig) – opowiadający m.in. o losach Żołnierzy Wyklętych.
-
Generał Nil (2009, reż. Ryszard Bugajski) – historia Augusta Emila Fieldorfa, dowódcy Kedywu AK, zamordowanego przez komunistów w 1953 roku.
Zachęcamy również do zapoznania się z materiałami przygotowanymi m.in. przez IPN oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL:
Opracowano: na podstawie materiałów IPN
